Αντιγόνη – Κριτική θεάτρου

Η παράσταση Αντιγόνη, βασισμένη στο διαχρονικό έργο του Σοφοκλή, καταφέρνει να παντρέψει με επιτυχία το αρχαίο κείμενο με μια σύγχρονη σκηνοθετική προσέγγιση.

Θέμα της είναι η προσπάθεια της Αντιγόνης να θάψει τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, παρά την αντίθετη εντολή του Κρέοντα, βασιλιά της Θήβας, θέτοντας την τιμή των θεών και την αγάπη για τον αδερφό της υπεράνω των νόμων του Κρέοντα.

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΜΑΤΙΑ

Το κείμενο της Αντιγόνης έχει αποδείξει τη σπουδαιότητά του. Πρόκειται για ένα έργο που έχει αντέξει στον χρόνο και παραμένει, αιώνες μετά τη συγγραφή του, εξαιρετικά επίκαιρο. Το έργο θέτει ερωτήματα που συνεχίζουν να μας απασχολούν: Ποιο είναι το τίμημα της εξουσίας όταν ο ηγέτης αποκόπτεται από τον λαό και τους θεούς; Πώς αντιδρά μια κοινωνία όταν μια γυναίκα αρνείται να υποταχθεί σε κανόνες που της επιβάλλονται; Πού βρίσκεται το όριο ανάμεσα στο δίκαιο-ηθικό και στους Νόμους;

Η Αντιγόνη είναι η φωνή εκείνης της γυναίκας που, σε έναν κόσμο ανδροκρατούμενο και αυταρχικό, τολμά να σηκώσει ανάστημα. Δεν υπακούει απλώς στον θείο νόμο∙ υπερασπίζεται την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση. Δεν διατάσσει, δεν εξουσιάζει∙ πράττει με βάση τη συνείδησή της. Η πράξη της, να θάψει τον αδελφό της Πολυνείκη παρά την απαγόρευση του Κρέοντα, δεν είναι μια πράξη απλής ανυπακοής. Είναι μια πράξη που απορρέει από την προσωπική της ηθική και την αγάπη για τον αδελφό της.

Η παράσταση που παρακολούθησα διατήρησε αυτήν τη δυναμική. Αν και εμπλουτισμένη με πιο σύγχρονα στοιχεία, η ενέργεια του πρωτότυπου έργου δεν χάθηκε. Το αντίθετο: η σκηνοθεσία κατάφερε να αναδείξει τον λόγο και την ένταση του κειμένου, δίνοντας παράλληλα χώρο στους ηθοποιούς να αποδώσουν με σαφήνεια και συναίσθημα τους ρόλους τους.

Η Αντιγόνη παρουσιάστηκε ως ένας χαρακτήρας γεμάτος πάθος, αυταπάρνηση και αποφασιστικότητα. Φάνηκε η βαθιά αγάπη της για τον αδελφό της, αλλά και η αλύγιστη στάση της απέναντι στην εξουσία. Εξίσου ενδιαφέρουσα ήταν και η Ισμήνη, που από τη μία μοιραζόταν την ίδια αδερφική αγάπη, αλλά από την άλλη δεν είχε τη δύναμη να υψώσει ανάστημα.

Ο Κρέοντας, από την πλευρά του, αναδείχθηκε ως ένας αυστηρός και απόλυτος ηγέτης. Η ερμηνεία τού Μελέτη Ηλία ανέδειξε την αλαζονεία που τον κυριεύει όσο προχωρά η πλοκή, αλλά και την τραγικότητα της πτώσης του. Πρόκειται για έναν άντρα που θεωρεί πως μπορεί να ελέγχει τα πάντα — τους ανθρώπους, τους νόμους, ακόμα και τους θεούς. Όμως η τραγικότητα έγκειται στο ότι η μετάνοια για τις πράξεις του ήρθε αργά, όταν πλέον δεν είχε μείνει τίποτα να σώσει.

Η σκηνοθεσία στάθηκε υποστηρικτική προς το κείμενο. Το σκηνικό και ο φωτισμός κινήθηκαν σε μίνιμαλ ύφος, δίνοντας έμφαση στη δράση και στον λόγο. Τα κοστούμια ήταν λιτά υπηρετώντας την παράσταση χωρίς να αποσπούν την προσοχή.

Παρά τη γενικά θετική εντύπωση, οφείλω να αναφέρω έναν προβληματισμό που μου δημιουργήθηκε όσον αφορά τη διανομή των ρόλων. Η Λένα Παπαληγούρα που υποδύθηκε την Αντιγόνη απέδωσε τον ρόλο με δύναμη και σοβαρότητα, αλλά η ηλικία της δεν ταίριαζε με την εικόνα που έχουμε από το έργο. Η Αντιγόνη είναι, σύμφωνα με τις περισσότερες αναλύσεις, ένα κορίτσι 16-18 ετών. Γι’ αυτό θεωρώ ότι μια πιο νέα σε ηλικία ηθοποιός θα ταίριαζε καλύτερα στο ρόλο της Αντιγόνης.

Αντίστοιχα, ο Κρέοντας θα μπορούσε να έχει αποδοθεί από έναν ηθοποιό με πιο έντονη σκηνική παρουσία. Η φιγούρα του ηγεμόνα, που με την κάθε του λέξη καθορίζει τη μοίρα μιας πόλης αλλά και της οικογένειάς του, χρειάζεται να προκαλεί σεβασμό και, ενδεχομένως, φόβο. Αυτή η επιβλητικότητα έλειπε σε κάποια σημεία, κάτι που αφαίρεσε λίγο από το δραματικό βάρος του χαρακτήρα.

Παρόλα αυτά, η παράσταση συνολικά με κέρδισε. Δεν πρόκειται για μια απλή αναβίωση ενός αρχαίου έργου, αλλά για μια συνειδητή προσπάθεια να αναδειχθούν τα ζητήματα που το κάνουν επίκαιρο: ο ρόλος της γυναίκας, η σχέση ηγεμόνα και της εξουσίας, η έννοια της δικαιοσύνης, η ανθρώπινη απώλεια, η ύβρις και η νέμεσις. Είναι εντυπωσιακό το πόσο οικεία μας φαίνονται σήμερα τα διλήμματα που βίωσαν οι ήρωες της τραγωδίας.

Φεύγοντας από το θέατρο, ένιωσα ευγνωμοσύνη που έργα όπως αυτό συνεχίζουν να ανεβαίνουν και να συζητιούνται. Αν και θα προτιμούσα ορισμένες αλλαγές στους βασικούς ρόλους, η παράσταση μου κράτησε το ενδιαφέρον, με συγκίνησε, με προβλημάτισε.

Πληροφορίες παράστασης

Περιοδεία

Μετάφραση Παναγιώτα Πανταζή
Σκηνοθεσία Θέμης Μουμουλίδης
Σκηνικό Μικαέλα Λιακατά
Κοστούμια Βασιλική Σύρμα
Μουσική Σταύρος Γασπαράτος
Κίνηση Πατρίσια Απέργη
Φωτισμοί Νίκος Σωτηρόπουλος
Βοηθός χορογράφου Ηλίας Χατζηγεωργίου
Βοηθός σκηνογράφου Άννα Καλαθιανάκη
Βοηθοί ενδυματολόγου Στέλλα Σταμούλη – Σοφία Γαρταγάνη
Βοηθός μουσικού Γιώργος Κανουπάκης
Βοηθός σκηνοθέτη Σοφία Μπακιρτζή
Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή
Makeup artistOlga Faleichyk
Hair stylingΘωμάς Γαλαζούλας
Επικοινωνία Ειρήνη Λαγουρού
Διεύθυνση Παραγωγής Σταμάτης Μουμουλίδης

Ερμηνεύουν: Λένα Παπαληγούρα, Μελέτης Ηλίας, Μιχάλης Οικονόμου, Θανάσης Δόβρης,
Ιφιγένεια Καραμήτρου, Λίλα Μπακλέση, Λένα Μποζάκη, Γιώργος Νούσης,
Βαγγέλης Σαλευρής , Ιώβη Φραγκάτου