12 ένορκοι- Κριτική θεάτρου
Νέα Υόρκη. 1957. Ένας δεκαεξάχρονος κατηγορείται για τη δολοφονία του πατέρα του και η ζωή του κρέμεται από την απόφαση των δώδεκα ενόρκων, οι οποίοι καλούνται να αποφανθούν ομόφωνα αν είναι ένοχος ή αθώος.
Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΜΑΤΙΑ
Καθώς οι χαρακτήρες των ενόρκων αποκαλύπτονται, οι προκαταλήψεις, οι φοβίες, τα τραύματα και η ηθική τους έρχονται στο προσκήνιο. Ορισμένοι επιμένουν στην ενοχή με βάση προκαταλήψεις και στερεότυπα, άλλοι αμφιταλαντεύονται, ενώ ένας (ή σταδιακά και περισσότεροι) παλεύει να εισάγει την αμφιβολία και να υπερασπιστεί την αρχή «αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου». Η πορεία προς την ομόφωνη απόφαση, όπως φαίνεται, δεν είναι ούτε γραμμική ούτε εύκολη.
Το σκηνικό είναι λιτό· η δράση περιορισμένη σ’ έναν χώρο· οι ήρωες δεν μετακινούνται σε διαφορετικά σκηνικά, αλλά μένουν «παγιδευμένοι» σε αυτό το μικρό δωμάτιο, αφήνοντας έτσι τις εντάσεις και τις προσωπικότητες των χαρακτήρων να κυριαρχήσουν.
Η μετάφραση και σκηνοθεσία της Νικολαΐδη, μαζί με τη δραματουργική επεξεργασία της ίδιας και του Νότη Παρασκευόπουλου, κατορθώνουν να κρατούν τον ρυθμό σε σταθερά υψηλά επίπεδα χωρίς να «κουράζουν». Η μετάβαση από τη διαφωνία στη σύγκρουση και από την ένταση στην ηρεμία γίνεται ομαλά.
Τα κοστούμια (της Κικής Μήλιου) ταιριάζουν με την εποχή του έργου, χωρίς όμως να «καπελώνουν» τους χαρακτήρες.
Η παράσταση ποντάρει πολύ στη δύναμη των ηθοποιών. Δεν υπάρχει «μικρός ρόλος». Κάθε ένορκος έχει το δικό του ψυχογράφημα και οι ερμηνείες τις περισσότερες φορές κερδίζουν τη μάχη με τις προκαταλήψεις. Όλοι οι ηθοποιοί υπηρέτησαν τον χαρακτήρα τους με συνέπεια και βάθος.
Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο ρόλο του «κακού» — δηλαδή του ρόλου που αντιστέκεται στην ομόφωνη απόφαση, που αμφισβητεί, που προκαλεί. Είναι συχνά ο πιο δύσκολος ρόλος, αλλά στην παράσταση αυτή αποδόθηκε εξαιρετικά.
Η παράσταση αναδεικνύει αρκετά ερωτήματα: με ποια κριτήρια αποφασίζουμε για τους άλλους, και για τον εαυτό μας; Είναι εύκολο η δικαιοσύνη να είναι αντικειμενική και δίκαιη;
Η απόφαση για τους άλλους -και για τον εαυτό μας- δεν είναι ποτέ ανεξάρτητη από το ποιοι είμαστε: τις εμπειρίες μας, τα τραύματά μας, τις προσδοκίες μας, το πώς έχουμε μάθει να αγαπάμε. Η παράσταση φανερώνει ότι η «αλήθεια» δεν είναι πάντα μονοσήμαντη και ότι η δικαιοσύνη απαιτεί θάρρος, αυτογνωσία και ανοιχτό μυαλό.
Όταν βγήκα από την αίθουσα, είχα την αίσθηση ότι κουβαλούσα μαζί μου ένα κομμάτι από τους ενόρκους — τις σκέψεις τους, τις αμφιβολίες τους, τις συγκρούσεις τους. Την ευθύνη του ανθρώπου απέναντι στον άλλο, και στην αδυναμία του να είναι απολύτως αντικειμενικός. «Αν ήμουν εγώ μέλος μιας ομάδας που πρέπει να καταδικάσει ή να απαλλάξει κάποιον, με πιο κριτήριο θα ψήφιζα;»
Ειδικά σήμερα, σε έναν κόσμο όπου οι φωνές της διαφορετικότητας συχνά απωθούνται ή διαστρεβλώνονται, ένα έργο όπως οι «12 Ένορκοι» μας θυμίζει ότι η δικαιοσύνη είναι δύσκολο να απομονωθεί από τα στερεότυπα.
Παρά το γεγονός ότι το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1957, τα ζητήματα της δικαιοσύνης, του ρατσισμού, των προκαταλήψεων και της ανθρώπινης ευθύνης παραμένουν επίκαιρα.
Πληροφορίες παράστασης
Κείμενο: Reginald Rose
Μετάφραση/Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη
Δραματουργική επεξεργασία: Κωνσταντίνα Νικολαΐδη & Νότης Παρασκευόπουλος
Σκηνικά: David Negrin
Κοστούμια: Κική Μήλιου
Πρωτότυπη μουσική: Γιάννης Οικονόμου
Κίνηση: Χριστίνα Φωτεινάκη
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Υλοποίηση φωτισμών: Μανώλης Μπράτσης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Μαγδαληνή Παλιούρα, Κατερίνα Κωνσταντέλλου
Creative Agency: GRID FOX
Επικοινωνία: Άντζυ Νομικού
Οι 12 ένορκοι (αλφαβητικά)
Αντώνης Βαρθαλίτης, Τάσος Γιαννόπουλος, Μάνος Ζαχαράκος,Nικόλας Καλιδώνης, Αλέξανδρος Καλπακίδης, Βαγγέλης Κρανιώτης, Κωνσταντίνος Μπάζας (δ.δ. Βασίλης Φακανάς), Παντελής Παπαδόπουλος, Τάσος Παπαδόπουλος, Πήτερ Ράντλ, Ορέστης Τρίκας, Γιάννης Φιλίππου.
Τη φωνή της χαρίζει η Νένα Μεντή
